Waarom de stikstofboekhouding vastloopt

 

Nederland werkt met een stikstofboekhoudsysteem op basis van rekenmodellen en standaard emissiefactoren. Die zijn ooit ingevoerd omdat het rechtstreeks meten van stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden technisch moeilijk was. Tegenwoordig zijn er betere meetmogelijkheden, bijvoorbeeld via satellieten en een netwerk van grondstations die continu de ammoniakconcentratie in de lucht meten. Toch is het vergunningensysteem nog niet aangepast aan deze nieuwe werkelijkheid.

 

De praktijk botst met de wet

Bij projecten die de stikstofuitstoot beïnvloeden – of dat nu verhoging of verlaging is – moet vooraf toestemming worden gevraagd. Daarbij wordt gerekend met emissiefactoren uit proefstallen. Analyses van Wageningen University & Research tonen echter aan dat deze factoren vaak niet kloppen, zelfs niet als in de vergunning aanvullende maatregelen zijn voorgeschreven. Rechters accepteren deze onzekerheid niet langer. Als gevolg daarvan weigeren sommige provincies nog om aanvragen voor natuurvergunningen in behandeling te nemen – zelfs als het om projecten gaat die de stikstofuitstoot willen verlagen.

 

De rechter wijst middelenvergunningen af. Wat dan wel?

Rechters geven een duidelijk signaal: een vergunning op basis van een techniek zonder gegarandeerd effect is onvoldoende. Dat vraagt om een alternatief: de doelvergunning. Daarbij wordt niet voorgeschreven hoe emissiereductie wordt bereikt, maar alleen wat het resultaat moet zijn. De vergunning bevat:

• Een duidelijk emissieplafond;

• Een meetprotocol om te controleren of het doel wordt gehaald;

• Verplichte acties als het resultaat achterblijft.

Dit is inhoudelijk veel beter verdedigbaar en kan de impasse doorbreken.

 

Sommige melkveehouders lopen voorop – de overheid moet volgen

In Brabant zijn melkveehouders verplicht om hun stikstofemissie vóór 1 juli 2026 met ongeveer 50% te verlagen. Veel melkveehouders hebben dat al gedaan door hun rantsoen aan te passen en de mest te fermenteren. Onderzoek toont aan dat deze combinatie de ammoniakemissie met meer dan 50% verlaagt.

Toch kan deze reductie niet worden meegenomen in de stikstofboekhouding – simpelweg omdat er geen erkende emissiefactor op basis van praktijkonderzoek voor bestaat. En die zal er ook nooit komen. 

 

Voorstel: geef ruimte aan maatwerk en erken vakmanschap

Wat werkt bij geur en geluid, kan ook bij stikstof: laat een erkend ingenieursbureau de verwachte emissiereductie onderbouwen en berekenen op basis van het emissiereductieplan middels managementmaatregelen die de veehouder gaat toepassen. Het resultaat is een onderbouwde berekende emissiefactor. Gebruik deze emissiefactor als basis voor de vergunningverlening én voor de stikstofboekhouding die gebruikt wordt om de stikstof druk op Natura 2000 gebieden te berekenen. Zo komt er ruimte voor initiatieven die de stikstofdruk daadwerkelijk verlagen, zonder onnodige bureaucratische barrières.

 

Oproep: ga als overheid net zo oplossingsgericht werken als vooroplopende boeren

Steeds meer veehouders nemen initiatief om emissies te verlagen. Zij verdienen een overheid die ruimte biedt voor maatwerk en ondernemerschap. Als wij vasthouden aan een achterhaald systeem, blokkeren we niet alleen projecten zoals huizenbouw en dijkverzwaring, maar ook de kans op echte verbetering. Het is tijd om samen de omslag te maken: van regels naar resultaten, van wantrouwen naar samenwerking.