Stikstofdiscussie: Is er teveel beloofd?

 

In 1992 introduceerde de Europese Unie de Habitatrichtlijn, een ambitieus plan om de biodiversiteit in Europa te beschermen. Lidstaten kregen de opdracht om Natura 2000-gebieden aan te wijzen, natuurgebieden die extra beschermd moesten worden. Hoewel elke lidstaat vrij was hoe hier invulling aan te geven, koos Nederland ervoor de lat hoog te leggen, hoger dan veel van onze buurlanden. Dit ambitieniveau leek destijds lovenswaardig, maar nu blijkt het een lastige erfenis te zijn.

 

Ondanks een forse reductie van stikstofuitstoot in Nederland – zowel van NOx als NH3 – blijkt het in veel gebieden nog altijd onmogelijk om de Kritische Depositiewaarden (KDW) te halen. Deze waarden geven aan hoeveel stikstof een natuurgebied kan verdragen zonder schade te ondervinden. Daarbij hanteert Nederland een zero-tolerance beleid: zodra de stikstofbelasting in een gebied boven de KDW ligt, mag er geen enkele extra uitstoot meer bijkomen. Dit betekent dat tal van projecten, zoals woningbouw, infrastructuur en zelfs verduurzamingsprojecten met als doel de emissie van stikstof te verlagen, stil komen te liggen.

 

Een van de instrumenten om projecten door te laten gaan is salderen, waarbij uitstoot van stikstof gecompenseerd wordt door elders uitstoot te verminderen. Tot eind 2024 kon er nog intern gesaldeerd worden in de voortoetsfase, waardoor projecten sneller door konden gaan. Maar sinds de uitspraak van de Raad van State moet er intern gesaldeerd worden binnen de natuurvergunning zelf. Dit leidt tot een stuwmeer aan aanvragen en enorme vertragingen, ook voor projecten die bedoeld zijn om de stikstofuitstoot te verlagen.

 

De situatie heeft zich ontwikkeld tot een „stikstofmoeras“, waarbij regels en realiteit voortdurend met elkaar botsen. Deze week bevestigde de rechter opnieuw dat de overheid zich strikt moet houden aan de regels die ze zelf heeft opgesteld. Dat deze regels onhaalbaar zijn, is juridisch gezien geen argument om ervan af te wijken.

 

De standpunten

De stikstofdiscussie is inmiddels sterk gepolariseerd in twee groepen:

 

Die de regels willen volgen: Deze groep benadrukt dat de regels er niet voor niets zijn. Strikte handhaving is volgens hen essentieel om de natuur en biodiversiteit te beschermen. Zij pleiten voor rigoureuze maatregelen om stikstofuitstoot te verminderen, ongeacht de kosten. Het aanpassen van de doelen zou volgens hen een verkeerd signaal afgeven en de geloofwaardigheid van milieubeleid ondermijnen.

 

Die de regels willen aanpassen: Aan de andere kant staan degenen die een praktische aanpak bepleiten. Zij wijzen erop dat de huidige doelen onrealistisch zijn en vragen om meer tijd en flexibiliteit. Volgens hen is het aanpassen van de regelgeving onvermijdelijk om maatschappelijk gewenste projecten – zoals woningbouw en duurzame landbouw – mogelijk te maken. Deze groep benadrukt dat star vasthouden aan onhaalbare regels juist averechts werkt.

 

Hoe komen we uit de stikstof impasse?

Om uit deze impasse te komen, lijkt een combinatie van beide benaderingen nodig:

 

1. Realisme en flexibiliteit in regelgeving:
   • Herzie de Kritische Depositiewaarden en breng ze in lijn met wat haalbaar is zonder de natuur significant te schaden.
   • Introduceer overgangsperioden waarin projecten door kunnen gaan onder strikte voorwaarden.
2. Versnelling van verduurzaming:
   • Stimuleer innovatieve technologieën die stikstofuitstoot verminderen, bijvoorbeeld in de landbouw.
   • Geef voorrang aan projecten die direct bijdragen aan emissiereductie.
3. Betere coördinatie en planning:
   • Verminder de bureaucratische rompslomp bij vergunningaanvragen.
   • Zorg voor meer capaciteit bij de instanties die verantwoordelijk zijn voor vergunningverlening.
4. Een gebalanceerde aanpak:
   • Behoud een stevige inzet op natuurbehoud, maar erken tegelijkertijd dat het behalen van doelen niet ten koste mag gaan van andere maatschappelijke behoeften, zoals zorg, onderwijs en wonen.

 

Conclusie

De stikstofcrisis laat zien hoe complex het samenspel tussen ecologie, economie en regelgeving kan zijn. Het is essentieel om uit de huidige impasse te komen door zowel vast te houden aan het beschermen van onze natuur als door ruimte te bieden voor haalbare en praktische oplossingen. Alleen met een evenwichtige en realistische aanpak kan Nederland vooruit. Het is tijd voor daadkracht en samenwerking – met respect voor natuur en mens.