De kracht van micro-organismen: Nederland moet in actie komen voor duurzaam stikstofbeheer

 

Het recent verschenen artikel van Nauanova et al. (2025) in Cogent Food & Agriculture opent een veelbelovend perspectief op duurzame landbouw. De auteurs isoleerden twintig niet-pathogene micro-organismen uit rundermest met een dubbele werking: ze kunnen stikstof uit de lucht fixeren én cellulose afbreken. Deze eigenschappen maken ze tot ideale kandidaten voor toepassing in de landbouw, waar ze tegelijk bijdragen aan bodemverbetering, gewasgroei en emissiereductie.

Dat deze bacteriën uit rundermest komen is geen toeval. Rundermest bevat een enorme diversiteit aan microbiële levensvormen die decennialang onderbenut zijn gebleven. Nauanova en collega’s laten zien dat juist deze mest een sleutelrol kan spelen in het sluiten van de stikstofkringloop en het verbeteren van de bodemkwaliteit – zonder dat hiervoor chemische kunstgrepen nodig zijn.

Nederland: rijke meststromen, gemiste kansen

Nederland produceert jaarlijks ruim 70 miljoen ton dierlijke mest. Tegelijk worstelt ons land met een stikstofcrisis die de landbouw, woningbouw en natuur onder druk zet. Terwijl in andere landen al decennia wordt geïnvesteerd in het benutten van effectieve micro-organismen (EM) voor duurzame landbouwtoepassingen, staat dit onderzoek in Nederland nog in de kinderschoenen.

In landen als Brazilië, India en Kazachstan wordt EM-technologie actief toegepast om stikstofinput te verlagen en bodemgezondheid te verbeteren (Hungria et al., 2010; Bhattacharyya et al., 2021; Lal, 2015). Nederland daarentegen blijft hangen in een eenzijdige focus op technische oplossingen zoals emissiearme vloeren, waarvan de effectiviteit in de praktijk vaak tegenvalt (RIVM, 2023).

De kracht van het onderzoek van Nauanova et al. is dat het aanknopingspunten biedt voor een biologische benadering van stikstofreductie die zowel betaalbaar als duurzaam is.

EM sluit naadloos aan bij doelsturing

Met de introductie van doelvergunningen in het stikstofbeleid verandert de focus van techniek naar resultaat. Niet meer het ‘hoe’ telt, maar het ‘wat’. In dit nieuwe kader past de inzet van stikstofbindende en cellulose-afbrekende bacteriën perfect. Hun bijdrage aan stikstofreductie en bodemverrijking is meetbaar via moderne technieken zoals mestanalyses, ammoniaksensoren en satellietwaarnemingen.

Door deze micro-organismen toe te voegen aan de mest of de bodem, kunnen veehouders op natuurlijke wijze ammoniakemissies verlagen en kunstmestgebruik reduceren. Daarmee ontstaat een dubbele milieuwinst, terwijl ook de economische waarde van mest toeneemt.

Een nationale EM-agenda is nodig

De wetenschappelijke basis is gelegd – nu is het tijd voor opschaling. Nederland heeft de kennisinfrastructuur, de meststromen en de noodzaak om hier werk van te maken. Wat nodig is:

• Systematisch onderzoek naar de aanwezigheid en effectiviteit van EM in Nederlandse mest;

• Proeven op praktijkbedrijven in verschillende grondsoorten;

• Effectstudies in relatie tot emissies, gewasopbrengst en bodemkwaliteit;

• Verankering in beleidsinstrumenten zoals doelvergunningen en bodemmaatregelen.

Slotbeschouwing

Het werk van Nauanova et al. (2025) biedt een helder signaal: duurzame stikstofoplossingen kunnen letterlijk voortkomen uit onze eigen mest. Het benutten van microbiële processen is geen sciencefiction, maar toepasbare wetenschap die elders al zijn waarde bewijst. Het is tijd dat Nederland zijn achterstand inhaalt – met een nationale agenda voor effectieve micro-organismen, gedragen door wetenschap, beleid en praktijk.

Literatuur

• Bhattacharyya, P. N., Kumari, B., & Verma, A. (2021). Harnessing beneficial plant-microbe interactions for sustainable agriculture. Current Science, 120(6), 890–901.

• Hungria, M., Campo, R. J., Souza, E. M., & Pedrosa, F. O. (2010). Inoculation with selected strains of Azospirillum brasilense and A. lipoferum improves yields of maize and wheat in Brazil. Plant and Soil, 331, 413–425. https://doi.org/10.1007/s11104-009-0262-0

• Lal, R. (2015). Restoring soil quality to mitigate soil degradation. Sustainability, 7(5), 5875–5895. https://doi.org/10.3390/su7055875

• Nauanova, A., Tleppayeva, A., Shumenova, N., Konkybaeva, A., Ongarbai, A., Baimbetova, E., & Algozhina, A. (2025). Non-pathogenic nitrogen-fixing and cellulose-degrading microorganisms isolated from cattle manure: potential candidates for sustainable agriculture. Cogent Food & Agriculture, 11(1). https://doi.org/10.1080/23311932.2025.2472244

• RIVM (2023). Evaluatie emissiearme vloeren: metingen, praktijkervaringen en effectiviteit. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.